طرح پانزی چیست؟ چگونه بشناسیم + نکات مهم!

50 ٪ سود در سال؟ کدام سرمایه گذار چنین پیشنهادی را رد می‌کند؟ متأسفانه با تکیه بر همین وعده‌ها و سودهای بسیار زیاد، طرح پانزی هنوز هم می‌تواند مردم را فریب داده و پول آن‌ها را نابود کند. طرح پانزی در واقع برای بسیاری از افراد آشنا است و با این وجود بارها و بارها اتفاق می‌افتد که سرمایه گذاران دقیقاً با این سیستم، سرمایه خود را از دست می‌دهند. طرح پانزی به نام چارلز پانزی کلاهبردار ایتالیایی نامگذاری شده است. این سیستم مبتنی بر یک اصل بسیار ساده است. به سرمایه گذاران قول داده می‌شود بالاتر از همه سیستم‌ها بازده مالی داشته باشند؛ طرح کلی سرمایه گذاری تا حد امکان حرفه‌ای ارائه می‌شود، به طوری که سرمایه گذاران به هیچ عنوان به غیر واقعی بودن آن شک نمی‌کنند. مطالعه کنید: سیگنال کریپتو

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی (Ponzi scheme) نوعی سرمایه گذاری کلاهبرداری است که اغلب با نوید بازده بالا و حداقل ریسک افراد را به سمت خود جذب می‌کنند. طرح‌های پانزی معمولاً به گونه‌ای هستند که با تکیه بر بودجه سرمایه گذاران بعدی، به سرمایه گذاران فعلی سود پرداخت می‌کنند. این روش اغلب تلاش برای تظاهر به این است که سود پرداختی از معاملات قانونی حاصل می‌شود اما در واقع آن"سود" ادعا شده وجوهی است که از سرمایه گذاران جدید گرفته شده تا به سرمایه گذاران قبلی تصور سودآوری بدهد. یک طرح پانزی و یک سیستم هرمی مفاهیم مرتبط بهم هستند. طرح های پانزی معمولاً هنگامی پایان می‌یابد که تعداد سرمایه گذاران بعدی کمتر از سرمایه گذران فعلی باشد و آن طرح برای پرداخت سود افراد فعلی دچار مشکل شود.

ترفند پانزی

مشکل طرح پانزی این است که وجوه سرمایه گذاری شده هرگز واقعاً سرمایه گذاری نمی‌شود بلکه مستقیماً در جیب کلاهبرداران می‌روند. به طور کلی سیستم پانزی با سیستم هرمی قابل مقایسه است و تنها تفاوت‌های کوچکتری با هم دارند. سرمایه گذاران که قبلا وارد سیستم شده‌اند، از سود دریافتی کاملا راضی هستند زیرا طبق شنیده‌ها پیش می‌رود اما نمی‌دانند که آن پول در واقع سرمایه افراد جدیدی است که وارد طرح پانزی شده‌اند. این سیستم فقط تا زمانی که سرمایه گذاران جدید پیدا شوند یا سرمایه گذاران قدیمی نخواهند سرمایه خود را خارج کنند، پیش خواهد رفت. با توجه به علاقه مردم به کسب سود زیاد در طول سال، خروج سرمایه معمولاً بعد از مدت طولانی اتفاق می‌افتد زیرا این افراد سر تاریخ مشخص شده سود خود را دریافت کرده و به هیچ چیز شک نمی‌کنند.

مطالعه کنید: لیست تمامی ارزهای دیجیتال

برای درک بهتر طرح پانزی اجازه دهید با یک مثال پیش برویم. تصور کنید که فردی یک فرصت سرمایه گذاری عالی به شما ارائه می‌دهد. زمانی که به وب سایت مراجعه می‌کنید همه چیز عادی است و به شما گفته می‌شود که آن سود از سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال بدست می‌آید. با گذشت زمان افراد زیادی به سمت این سیستم کشیده شده و تا زمانی که سرمایه گذاران جذب این طرح شوند، سایت به فعالیت خود ادامه می‌دهد. به طور مثال از شما می‌خواهد دو میلیون تومان واریز کنید تا هر ماه سود 400 هزار تومانی در اختیارتان قرار گیرد. این سود در ماه‌های اول پرداخت می‌شود تا اعتماد شما به سیستم جلب شود اما در واقع آن پول سود نیست بلکه پول سرمایه گذاران جدید است. برای مدتی این روند ادامه خواهد داشت و زمانی که دیگر فردی وارد سیستم نشود، شروع کننده طرح، سایت را بسته و با میلیون‌ها دلار ناپدید می‌شود.

چارلز پانزی

چارلز پانزی یکی از بزرگترین کلاهبرداران قرن بیستم است که طرح پانزی از روی اسم او نامگذاری شده است. هنگامی که چارلز ایتالیایی در دهه 1920 به ایالات متحده مهاجرت کرد، سیستمی ساخت که اون را در مدت زمان کوتاهی به یک فرد ثروتمند تبدیل کرد.

چارلز پانزی در 3 مارس 1882 در پارما در ایتالیا متولد شد. در سال 1903 فقط با حدود 2.50 دلار به امریکا مهاجرت کرد، انگلیسی آموخت و به یکی از بزرگترین کلاهبرداران مالی در تمام دوران تبدیل شد. پانزی به سرمایه گذاران خود قول داد که در طی 45 روز 50 درصد بازپرداخت داشته باشند و در طی 90 روز سرمایه آن افراد را دو برابر کند. این کلاهبردار اعتماد سرمایه گذاران را جلب داد و طبق براوردهای امروز، حدود 198 میلیون دلار آمریکا از طریق طرح پانزی کسب کرده بود. پانزی در طول دوره کلاهبرداری خود ادعا می‌کرد که با شرکت های بین المللی همکاری داشته و این سود حاصل معامله با آن‌هاست.

شاید الان با خود فکر کنید که مردم در آن دوران چگونه می‌توانستند اینقدر ساده باشند و به راحتی در دام این کلاهبرداری بیفتند؟ در نظر داشته باشید که وعده‌های بالای سود در واقع برای مدتی محقق می‌شد و این موضوع سرمایه گذاران بیشتری را به سمت طرح پانزی کشاند.

مطالع کنید: بهترین سایت‌های خرید و فروش nft

همانطور که در بالا اشاره شد این پول‌ها توسط سرمایه گذاری بدست نمی‌آمدند بلکه با پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شد. با این تقاسیر طرح پانزی برای ماه‌ها خود را زنده نگه داشت و این‌گونه است که روش پانزی هنوز کار می‌کند: پول سرمایه گذاران جدید تا حد زیادی بین افراد قبلی توزیع شده و سرمایه گذاری نمی‌شوند. بقیه پول به حساب کلاهبرداران منتقل شده و این موضوع سبب می‌شود در مدت کوتاهی سرمایه‌ای میلیاردی داشته باشند. گفته می‌شود چارلز پانزی در مجموع 40،000 سرمایه گذار را در سیستم خود جذب کرده بود.

کلاهبردار دیگر طرح پانزی: برنی مادوف

شاید شنیده باشید که 150 سال زندان برای مشهورترین کلاهبرداری مالی جهان در نظر گرفته شد؛ جالب است بدانید که این فرد از روش پانزی استفاده کرده است. برنی مادوف که در سال 2021 درگذشت، در لیست مشهورترین کلاهبرداران مالی دنیا قرار می‌گیرد. گفته می‌شود او مبلغ 65 میلیارد دلار کلاهبرداری کرده است. این شخص به سرمایه گذاران صندوق خود حدود 10 ٪ بازده سالانه قول داده بود که احتمالاً باعث شده همه چیز معتبرتر به نظر برسد. این کلاهبرداری برای مدت زمان طولانی خوب پیش می‌رفت و تنها در بحران مالی سال 2009 بود که شرایط تغییر کرد. در آن سال همه سرمایه گذاران به دنبال بازگشت اصل پول خود بودند اما متوجه کلاهبرداری شدند.

شناخت طرح پانزی

هر زمان هنگام سرمایه گذاری با پیشنهادی مواجه شدید که به شما وعده سود بسیار بالا را می‌داد، لازم است کمی تامل کنید. احتمالا در این شرایط با یک کلاهبرداری روبه‌رو هستید که هر روز شکل مختلفی به خود می‌گیرد. با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال در دنیا، امروزه از آن‌ها به عنوان یک بهانه برای توجیه سود بالا استفاده می‌شود. به طور مثال ممکن است به شما بگویند که با کمک یک ربات معامله گر، عملیات ترید در دنیای ارزهای دیجیتال به صورت خودکار انجام گرفته و از شما می‌خواهند سرمایه خود را وارد این بازار کنید.

هر زمان در صحبت‌های فرد مقابل این حرف را شنیدید که برای سود بیشتر بهتر است افراد زیادی را وارد این چرخه کنید، می‌توانید مطمئن شوید که آن سیستم یا یک سیستم هرمی است یا از طرح پانزی استفاده می‌کند. هر دوی این دو طرح به نوعی کلاهبرداری بوده و بهتر است از ورود به آن‌ها امتناع ورزید.

طرح پانزی چقدر طول می‌کشد؟

به طور کلی طرح پانزی را نمی‌توان در بازه زمانی خاصی محدود کرد. برخی از سیستم‌ها برای چندین ماه فعال بوده و زمانی که دیگر توانایی جذب سرمایه گذار جدید را نداشته باشند، ناپدید می‌شوند. برخی دیگر تا سالیان سال می‌توانند با وعده‌های دروغ افراد را نزد خود نگه دارند. به طور مثال ممکن است بگویند اگر در یک سال به سود خود دست نزنید، سال آینده سود بیشتری را کسب خواهید کرد. این روش با سیستم‌های مختلف به درازا می‌کشد و احتمال دارد تا سه الی چهار سال ادامه پیدا کند اما در نهایت کلاهبرداری لو خواهد رفت.

یکی از کلاهبرداری‌های مشهور تاریخ، پروژه بیت کانکت است که در مدت دو سال فعالیت، سرمایه افراد زیادی را از دست‌شان خارج کرد. بیت کانکت در دنیای ارزهای دیجیتال سود سالانه 120 درصدی را وعده داده بود. در طول سال‌های 2016 تا 2018 افراد مختلفی به سمت این طرح کشیده شدند اما در نهایت پروژه بیت کانکت در سال 2018 با شکست مواجه شد.

نکات مهم در طرح پانزی

با رعایت چند نکته سرمایه گذاران می‌توانند از سرمایه خود در برابر کلاهبرداران ترفند پانزی محافظت کنند. در نگاه اول سرمایه گذاران همیشه نمی‌توانند تشخیص دهند که آیا یک سیستم سرمایه گذاری واقعا به همان روش ادعا شده عمل می‌کند است یا خیر؛ بنابراین تحقیقات راجع به سیستم مربوطه و کارگزار مرتبط یا بانک قبل از سرمایه گذاری ضروری است. حتما باید پیشینه ارائه دهنده طرح، مجوزهای احتمالی مقامات مالی نیز بررسی شود. علاوه بر آن هیچ وقت سودهای بسیار بالا را باور نکنید زیرا ممکن نیست این سود از روش‌های عادی بدست بیاید.

طرح پانزی در مقابل سیستم هرمی

اصطلاح طرح پانزی اغلب به عنوان "سیستم هرمی" هم شناخته می‌شود اما در واقع چیز دیگری را توصیف می‌کند. یک سیستم هرمی اساساً یک الگوی تجاری است که از تبلیغات و جذب افراد جدید زندگی می‌کند. هر عضو جدید مبلغی را به استخدام کننده خود می‌پردازد، سپس متقاضی جدید از طرف خود شروع به جستجوی شرکت کنندگان جدید برای کسب درآمد می‌کند. این سیستم گلوله برفی هم نام می‌گیرد زیرا شبیه گلوله برفی که هنگام پایین رفتن از یک شیب، بزرگتر می‌شود، سیستم هرمی هم با گذشت زمان افراد بیشتری با جذب می‌کند.

در طرح پانزی بر خلاف سیستم گلوله برفی یا هرمی، شرکت کنندگان مجبور نیستند خودشان فعال باشند یا مردم را جذب کنند‌، بلکه فقط باید سرمایه گذاری کنند اما در سیستم هرمی افراد دائما باید به فکر جذب زیرشاخه‌های جدید باشند. تفاوت دیگر طرح پانزی با سیستم هرمی این است که اعضای یک سیستم هرمی معمولاً می‌دانند که در چه چیزی درگیر هستند و چگونه می‌توانند خودشان درآمد کسب کنند (با جذب اعضای جدید) اما در مورد یک طرح پانزی، توسط یک شخص ادعا می‌شود که سود از راه درست بدست آمده و حاصل معامله با یک شرکت است در صورتی که سرمایه گذار نمی‌داند پشت پرده چه خبر است.

شباهت‌های این دو سیستم

• در هر دو طرح وعده پرداخت سودهای بالا به سرمایه گذاران داده می‌شود.
• هر دو سیستم تا وقتی ادامه پیدا می‌کنند که فردی برای سرمایه گذاری پیدا شود.

تفاوت‌های این دو سیستم

• در طرح پانزی همیشه پای سرمایه گذاری وسط است اما در سیستم هرمی به شما گفته می‌شود محصولات یا خدماتی را برای فروش تبلیغ کنید.
• جذب سرمایه گذار برای سیستم پانزی اختیاری است اما در سیستم هرمی باید حتما زیر شاخه داشته باشید.

طرح پانزی و ارزهای دیجیتال

از آنجایی که دنیای ارزهای دیجیتال به افراد کمک می‌کند تا ناشناس بمانند، امروزه هدف اصلی طرح های پانزی هستند. در ارزهای دیجیتال امکان رهگیری تراکنش‌ها مشکل بوده و از تمام دنیا می‌توان سرمایه جذب کرد. با توجه به این موضوع طرح پانزی راه جدید خود را در دنیای ارزهای دیجیتال پیدا کرده است.

رایج‌ترین روش‌های کلاهبرداری پانزی در دنیای ارزهای دیجیتال عبارت است از:

·      ماینینگ: در برخی از طرح های پانزی وعده داده می‌شود که با سرمایه شما، ارزهای دیجیتال را استخراج کرده و یا به اصطلاح ماینینگ ابری انجام می‌گیرد. در این وب سایت‌ها، سود کاربران به واسطه سرمایه کاربران جدید پرداخت می‌شود.

·      کمک گرفتن از ربات‌های تلگرامی: در برخی از ربات‌های تلگرامی از همان ابتدا لازم نیست پولی پرداخت کنید اما با گذر زمان و برای بدست آوردن دستگاه‌های استخراج مجازی بیشتر، از شما خواسته می‌شود کمی بیت کوین پرداخت کرده و یا افراد بیشتری را جذب کنید اما در حقیقت هیچ دستگاه استخراج مجازی برای شما وجود نخواهد داشت و این تنها کلاهبرداری است.

سایت پانزی

یکی دیگر از روش‌های کاربردی در طرح پانزی این است که از یک سایت برای جذب سرمایه گذار استفاده می‌کنند. در این سایت ادعا می‌شود که پول دریافتی از شما صرف سرمایه گذاری در بازارهای فعال کشورهای دیگر مانند بازار خودرو، بازار بورس، ارزهای دیجیتال و ... می‌شود. در ماه‌های اول هم سود خوبی کسب خواهید کرد اما به مرور زمان مشکلات موجود در این طرح خود را نشان می‌دهد. از آنجایی که پول سرمایه گذاران قدیمی، با ثبت نام و پرداخت پول افراد جدید پرداخت می‌شود، در صورت کاهش جذب افراد جدید سیستم با مشکلی جدی روبه‌رو خواهد شد و امکان دارد پس از مدت کوتاهی کلاهبردار بودن ایجاد کننده سایت لو برود.

 مطالعه کنید: آموزش فارکس از صفر

سخن پایانی

در هر طرح سرمایه گذاری که به شما وعده پرداخت سودهای بسیار بالا داده شد، باید جانب احتیاط را رعایت کنید. در طرح پانزی هم معمولا وعده پرداخت سودهای بالای 100 درصدی در سال داده می‌شود که می‌تواند برای افراد زیادی هیجان انگیز باشد اما در واقع چیزی جز کلاهبرداری نیست. این پرداخت سود ممکن است برای شش ماه ادامه داشته باشد اما وقتی طرح به نقطه ای رسید که دیگر توان جذب سرمایه گذار را نداشت، پول‌های بدست آمده را برداشته و برای همیشه فرار می‌کنند. با محبوبیت ارزهای دیجیتال این کلاهبرداری‌ها شکل جدیدی گرفته و از مواردی مانند استخراج بیت کوین و یا ترید برای جذب سرمایه استفاده می‌کنند.