آموزش کامل منحنی بازده + کنترل Yield Curve

اگر می‌خواهید بدانید در سال ۱۴۰۴ تورم افزایش می‌یابد یا کاهش؛ یا سرمایه‌گذاری در بازارهایی مثل دلار، طلا، مسکن یا بورس منطقی است یا نه؛ باید با منحنی نرخ بازده (Yield Curve) آشنا شوید. این منحنی نشان می‌دهد بازار برای اوراق بدهی دولتی، با سررسیدهای مختلف چه میزان سود می‌طلبد و چه انتظاراتی از آینده دارد. همچنین منحنی بازده اقتصادهای بزرگ مانند چین، اروپا و آمریکا می‌تواند پیامدهای مستقیمی برای بازارهای ایران داشته باشد. درک صحیح از رفتار این منحنی به ما کمک می‌کند تا پیش از رسیدن بحران یا رونق، جهت حرکت بازارها را حدس بزنیم. درست مثل نقشه‌ای که حرفه‌ای‌ها قبل از حرکت آن را چک می‌کنند!

بر اساس گزارش‌های معتبر بلومبرگ، «واژگونی منحنی بازده (Inverted Yield Curve)» یکی از دقیق‌ترین هشدارهای رکود اقتصادی در دهه‌های اخیر بوده است. این واژگونی که معمولاً چند ماه قبل از شروع رکود رخ می‌دهد و برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، سیگنال مهمی محسوب می‌شود.

منحنی بازده چیست؟

منحنی نرخ بازده (Yield Curve) نموداری است که رابطه بین نرخ سود اوراق بدهی دولتی و مدت‌زمان سررسید آن‌ها را نشان می‌دهد. یعنی اگر دولت برای تأمین مالی، اوراقی با سررسید ۳ ماهه، ۱ ساله یا ۱۰ ساله منتشر کند؛ این منحنی مشخص می‌کند بازار در هر بازه زمانی، چه میزان سود مطالبه می‌کند. این ابزار در واقع بازتابی از انتظارات بازار نسبت به آینده اقتصاد است. مثلاً اگر منحنی شیب منفی داشته باشد (یعنی سود کوتاه‌مدت بالاتر از بلندمدت باشد)، معمولاً نشانه‌ای از رکود اقتصادی است.

داده‌های Bloomberg در سال 2025 نشان می‌دهد منحنی بازده در بسیاری از اقتصادهای بزرگ دنیا، از جمله آمریکا، برای چندمین فصل پیاپی وارونه شده است. پدیده‌ای که سرمایه‌گذاران ایرانی نیز باید آن را جدی بگیرند. زیرا بر قیمت دلار، طلا، نرخ بهره بانکی و حتی بازار مسکن در ایران تأثیرگذار است. زمانی که منحنی بازده وارونه می‌شود؛ معمولاً تقاضا برای طلا و ارزهای خارجی در ایران افزایش پیدا می‌کند. چون مردم از آینده اقتصاد جهانی احساس اطمینان ندارند.

سیگنال‌هایی که منحنی بازده به ما می‌دهد

وقتی منحنی بازده به ما سرنخ‌هایی درباره آینده نرخ بهره و چرخه‌های اقتصادی می‌دهد؛ تحلیلگران معمولاً دنبال دوره‌هایی هستند که اقتصاد نه بیش‌ازحد داغ است و نه در وضعیت رکود. این همان حالتی است که از آن با عنوان اقتصاد گلدیلاکس یاد می‌شود. وضعیتی که در آن رشد اقتصادی پایدار است؛ تورم قابل کنترل باقی می‌ماند و سیاست‌گذاران مجبور به واکنش‌های شدید نمی‌شوند. فهم رابطه بین منحنی بازده و این شرایط تعادلی به تریدر کمک می‌کند تصویر بهتری از جهت‌گیری اقتصاد و رفتار بازارها داشته باشد.

انواع منحنی بازده و تفسیر هر کدام به زبان ساده

منحنی بازده بسته به شرایط اقتصادی، می‌تواند شکل‌های مختلفی به خود بگیرد. هر کدام از این شکل‌ها پیام خاصی درباره آینده اقتصاد، نرخ بهره، تورم یا حتی رکود احتمالی به ما منتقل می‌کنند. برای یک تریدر یا سرمایه‌گذار در سال ۱۴۰۴، درک این شکل‌ها می‌تواند به معنای انتخاب درست بین خرید دلار، سهام، طلا یا حتی تصمیم برای نگه داشتن پول در بانک باشد.

چرا معکوس شدن منحنی بازده باعث رشد قیمت دلار می‌شود؟

وقتی منحنی بازده در اقتصادهای بزرگ دنیا مثل آمریکا یا اروپا وارونه می‌شود؛ یعنی سرمایه‌گذاران نگران رکود هستند و انتظار دارند اوضاع اقتصادی در آینده بدتر شود. در چنین شرایطی، آن‌ها پولشان را از بازارهای پرریسک بیرون می‌کشند و به سمت دارایی‌های امن می‌برند. از آنجا که اخبار جهانی تاثیر گسترده‌ای بر بازار ایران دارد؛ مردم نگران افت ارزش ریال یا تشدید بحران جهانی می‌شوند و به خرید دلار و طلا روی می‌آورند. بنابراین معکوس شدن منحنی بازده، حتی اگر در آمریکا اتفاق بیفتد؛ می‌تواند باعث رشد قیمت دلار در ایران شود. چون تقاضا برای دلار بالا می‌رود؛ عرضه محدود است و در نتیجه قیمت جهش می‌کند. تجربه اسفند 1403 هم همین موضوع را نشان داد.

در اسفند 1403 و فروردین 1404، با واژگونی گسترده منحنی بازده در اقتصاد آمریکا و اروپا، نرخ دلار آزاد در ایران طی 3 هفته حدود 9% افزایش یافت.

اثر تغییرات تورم بر منحنی بازده

منحنی بازده فقط انتظارات بازار از نرخ بهره را نشان نمی‌دهد. پشت شکل منحنی، فرض‌های مهمی درباره تاثیر تورم بر رشد اقتصادی و سیاست‌های بانک مرکزی قرار دارد. وقتی تورم بالاتر از حد هدف حرکت می‌کند؛ بازار معمولاً انتظار نرخ‌های بهره بالاتر و در نتیجه، تغییر شکل منحنی بازده را در نظر می‌گیرد. اگر درک کنید که تورم چگونه روی هزینه تأمین مالی، قدرت خرید و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری اثر می‌گذارد؛ تفسیر سیگنال‌های منحنی بازده برایتان منطقی‌تر و کاربردی‌تر خواهد شد.

سخن پایانی، چطور از نمودار نرخ بازده سود بگیریم؟

منحنی نرخ بازده شاید در نگاه اول فقط یک نمودار اقتصادی به‌نظر برسد؛ اما در عمل، یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های هشدار برای آینده بازارهای مالی و رفتار سرمایه‌گذاران است. چه به‌عنوان یک تریدر که به نوسان‌های روزانه نگاه می‌کند و چه به‌عنوان سرمایه‌گذاری که دنبال تصمیم‌گیری میان‌مدت است؛ درک منحنی بازده می‌تواند مزیت بزرگی برای شما باشد.

علاوه بر موارد گفته شده باید بدانید برای موفقیت در بازار، فقط دانستن کافی نیست؛ بلکه باید در لحظه درست، تصمیم بگیرید. اگر می‌خواهید از تحلیل‌های فاندامنتال مانند منحنی بازده در کنار سیگنال‌های دقیق معاملاتی استفاده کنید؛ توصیه می‌کنیم از سیگنال‌های رایگان زدبورس که توسط اساتید حرفه‌ای مانند علی نیک‌افروز و اسد میرافضلی ارائه می‌شوند؛ بهره‌مند شوید. این سیگنال‌ها بر پایه تحلیل تکنیکال و فاندامنتال تهیه شده‌اند و می‌توانند مکملی مطمئن برای استراتژی معاملاتی شما باشند.