اندیکاتور RSI چیست؟ + نحوه استفاده از RSI برای داشتن تحلیل درست

اندیکاتور RSI یا شاخص قدرت نسبی، اندیکاتور تحلیل قدرت و سرعت تغییرات قیمت در بازارهای مالی است. این ابزار معمولاً برای تشخیص فازهای اشباع خرید، اشباع فروش، ضعف روند یا احتمال برگشت قیمت؛ استفاده می‌شود. در کنار تمام این مزایا، باید بدانید بخش زیادی از خطاهای معاملاتی نیز به‌خاطر برداشت اشتباه از همین اندیکاتور رخ می‌دهد. در این مقاله تلاش می‌کنیم با زبانی ساده و بر اساس اصول علمی، به شما نشان دهیم RSI چگونه کار می‌کند؛ چه سیگنال‌هایی ارائه می‌دهد؛ چه محدودیت‌هایی دارد و چگونه می‌توان از آن در کنار سایر ابزارها یک تحلیل دقیق‌تر ساخت.

RSI یک اسیلاتور محبوب است که بین 0 و 100 نوسان می‌کند. سطوح بالاتر از 70 (اشباع خرید) و کمتر از 30 (اشباع فروش)، بین تریدرها پذیرفته شده است.

اندیکاتور RSI چیست؟ معرفی جامع شاخص قدرت نسبی

اندیکاتور RSI، مخفف “Relative Strength Index”، یک نوسانگر مومنتوم است که سرعت و تغییر حرکت قیمت را اندازه‌گیری می‌کند. این اندیکاتور در بازه‌ای بین 0 تا 100 نوسان کرده و به معامله‌گران کمک می‌کند تا تشخیص دهند که یک دارایی در وضعیت اشباع خرید (Overbought) قرار دارد یا اشباع فروش (Oversold). به عبارت دیگر، RSI به ما می‌گوید که قیمت یک دارایی بیش از حد و با سرعت زیادی افزایش یا کاهش یافته است.

جی. ولز وایلدر (J. Welles Wilder Jr.) این اندیکاتور را در سال 1978 معرفی کرد و از آن زمان به یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال تبدیل شده است. ایده اصلی وایلدر این بود که بتواند نوسانات بازار را به شکلی قابل اندازه‌گیری درآورد تا معامله‌گران بتوانند نقاط احتمالی بازگشت روند را شناسایی کنند. این اندیکاتور با مقایسه میانگین سودهای اخیر با میانگین زیان‌های اخیر در یک دوره زمانی مشخص، نیروی خرید و فروش را ارزیابی می‌کند.

مناطق مهم RSI؛ اشباع خرید و اشباع فروش چیست؟

مبنای RSI بسیار ساده است. این اندیکاتور میانگین سودهای اخیر را با میانگین ضررهای اخیر مقایسه می‌کند و از طریق یک فرمول نرمال‌سازی شده؛ عددی بین 0 تا 100 به دست می‌دهد. هرچه شتاب حرکتی بازار بیشتر باشد؛ مقدار RSI نیز بالاتر می‌رود و برعکس. در نتیجه می‌توان دید که آیا بازار به سمت اشباع خرید یا اشباع فروش پیش می‌رود. سطوح RSI به شکل استاندارد در دو مرز مهم بررسی می‌شوند:

1. بالا 70: احتمال اشباع خرید (Overbought). این وضعیت معمولاً به عنوان سیگنالی برای احتمال کاهش قیمت یا اصلاح نزولی در نظر گرفته می‌شود.
2. زیر 30: احتمال اشباع فروش (Oversold). می‌توانید این وضعیت را به عنوان سیگنالی برای احتمال افزایش قیمت یا بازگشت صعودی در نظر بگیرید.

با این حال، متخصصان هشدار می‌دهند که RSI نباید به‌تنهایی مبنای تصمیم‌گیری باشد. پژوهش‌های تحلیلی نشان می‌دهد در روندهای قوی، RSI ممکن است مدت طولانی در وضعیت Overbought یا Oversold باقی بماند؛ بدون اینکه برگشتی رخ دهد. بنابراین، تریدرها معمولاً RSI را همراه با پرایس‌اکشن، روندشناسی، یا اندیکاتورهای تکمیلی مثلا (ترکیب rsi و macd) استفاده می‌کنند تا خطاهای احتمالی کاهش یابد.

بهترین تنظیمات RSI؛ تنظیم پیش‌فرض بهتر است یا شخصی‌سازی؟

اندیکاتور RSI به‌طور پیش‌فرض با دوره 14 (تغییرات قیمت در ۱۴ کندل گذشته) محاسبه می‌شود. تنظیمی که خود «ولز وایلدر» در کتاب معروفش معرفی کرد و هنوز هم رایج‌ترین حالت استفاده در تمامی پلتفرم‌های تحلیلی است. این تنظیم ترکیبی از سرعت واکنش مناسب و کاهش نویز را فراهم می‌کند و برای بیشتر بازارها تعادل قابل‌قبولی ارائه می‌دهد. ^investopedia

اما در عمل، معامله‌گران حرفه‌ای بسته به نوع بازار، تایم‌فریم و سبک معاملاتی، تنظیمات دیگری نیز استفاده می‌کنند. هیچ تنظیمی، بهترین مطلق نیست؛ بلکه هر تنظیم، برای شرایط خاصی مناسب است. همین موضوع در تحلیل‌های فنی StockCharts و CMT Association نیز تأکید شده است.

تنظیم پیش‌فرض (14)

این تنظیم برای اکثر بازارها پایدار و قابل‌اعتماد است. RSI-14 معمولاً سیگنال‌های کمتر اما دقیق‌تری ارائه می‌دهد و نوسانات را بیش از حد حساس نمی‌کند. طبق گزارش Fidelity، همچنان استاندارد تحلیل‌گران تکنیکال در سال گذشته، rsi-14 است.

تنظیم محافظه‌کارانه (21 یا 28)

این دوره، تغییرات قیمت در 21 تا 28 کندل قبلی را بررسی می‌کند و مناسب اشخاصی هست که می‌خواهند نویز بازار کمتر و سیگنال‌ها با تأیید بیشتری صادر شوند. به طور کلی ویژگی آن تأخیر بیشتر، اما دقت بالاتر است. این تنظیم محافظه کارانه، مناسب تایم‌فریم‌های کندتر و روندهای پایدارتر است و در تحلیل‌های پوزیشن تریدینگ، بیشتر استفاده می‌شود.

RSI-21 در بازارهای رونددار عملکرد باثبات‌تری نسبت به نسخه ۱۴ دارد.

تنظیم تهاجمی (7 یا 9)

این تنظیمات برای اسکالپرها یا معامله‌گران کوتاه‌مدت استفاده می‌شود. واکنش rsi در این حالت بسیار سریع است و سیگنال‌های بیشتری می‌دهد. در نتیجه نویز و احتمال خطا بیشتری هم دارد. RSI-7 برای بازارهایی با نوسان بالا مناسب است؛ اما باید حتماً با پرایس‌اکشن یا سطح حمایت/مقاومت ترکیب شود تا احتمال خطاهای آن کاهش یابد.

کدام تنظیم rsi بهترین است؟

همان طور که قبلا گفتیم؛ چیزی به اسم “بهترین تنظیم” وجود ندارد و وابسته به شخصیت معامله‌گر و شرایط بازار است. با این حال خوب است بدانید معامله‌گران حرفه‌ای اغلب در تایم‌فریم بالا از RSI-14 یا نهایتا 21 و در تایم‌فریم پایین از RSI-7 تا 9 استفاده می‌کنند. همچنین علاوه بر rsi خطوط حمایت/مقاومت یا میانگین‌های متحرک را هم با یکدیگر ترکیب می‌کنند.

واگرایی RSI چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟

واگرایی یکی از قدرتمندترین مفاهیم در تحلیل تکنیکال با اندیکاتور RSI است. زمانی که قیمت یک دارایی در یک جهت حرکت می‌کند اما RSI در جهت مخالف، می‌گوییم بین قیمت و شتاب بازار اختلاف ایجاد شده است. این اختلاف اغلب به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف روند فعلی یا احتمال تغییر فاز بازار، تفسیر می‌شود. ^fidelity

واگرایی مثبت با rsi

در این حالت، قیمت کف جدید می‌سازد اما RSI کف بالاتر تشکیل می‌دهد. این رفتار نشان می‌دهد که فشار فروش در حال کاهش است و احتمال دارد روند نزولی در حال ضعیف شدن باشد. معامله‌گران حرفه‌ای این نوع واگرایی را «هشدار اولیه» برای تغییر احتمالی روند نزولی به صعودی می‌دانند. معمولاً برای تأیید، منتظر شکست مقاومت یا سیگنال قیمتی مکمل می‌مانند.

واگرایی منفی با rsi

در این حالت، قیمت سقف جدید می‌زند ولی RSI سقف پایین‌تر تشکیل می‌دهد. این اختلاف معمولاً هشدار می‌دهد که شتاب خرید کاهش یافته است و امکان دارد روند صعودی وارد فاز اصلاح یا برگشت شود. واگرایی منفی در روندهای پرقدرت، یکی از قابل‌اعتمادترین نشانه‌های ضعف خریداران است.

واگرایی مخفی با rsi

چرا عملکرد RSI در روندهای قوی تغییر می‌کند؟

یکی از مهم‌ترین نکاتی که تریدرها در مورد اندیکاتور RSI باید بدانند این است که رفتار آن در بازارهای رونددار کاملاً متفاوت از بازارهای خنثی است. بسیاری از اشتباهات تحلیلگران مبتدی، زمانی رخ می‌دهد که RSI را بدون توجه به جهت کلی بازار تفسیر می‌کنند. درحالیکه حدود 70% خطاهای RSI زمانی رخ می‌دهد که معامله‌گر «اشباع خرید» و «اشباع فروش» را در یک روند قوی اشتباه برداشت می‌کند.

رفتار RSI در روند صعودی

در روندهای صعودی قوی، RSI معمولاً برای مدت طولانی در محدوده‌های بالا قرار می‌گیرد و حتی ممکن است بارها وارد بالای سطح 70 شود بدون اینکه بازار ریزش کند. دلیل اصلی این رفتار آن است که وجود تقاضای قوی، نیروی فروش را خنثی می‌کند و باعث می‌شود «اشباع خرید» به‌تنهایی علامت برگشت نباشد. به همین دلیل تحلیل‌گران حرفه‌ای معمولاً محدوده 40-50 را در روندهای صعودی به‌عنوان کف حمایتی RSI در نظر می‌گیرند؛ چرا که در این محدوده‌ها روند دوباره قدرت می‌گیرد. در روند صعودی، افت RSI به محدوده 30 معمولاً نادر است و اغلب حرکات اصلاحی در محدوده 40 تا 50 متوقف می‌شوند.

رفتار RSI در روند نزولی

در روندهای نزولی، رفتار RSI کاملاً معکوس می‌شود. اندیکاتور اغلب در محدوده‌های پایین نوسان می‌کند و بارها زیر سطح 30 می‌ماند. بدون اینکه الزاماً سیگنال برگشت قوی باشد. در چنین شرایطی، محدوده 50 تا 60 معمولاً به‌عنوان مقاومت RSI عمل می‌کند؛ یعنی اگر RSI نتواند از این محدوده عبور کند؛ احتمال ادامه روند نزولی زیاد است. یکی از بهترین نشانه‌های ادامه روند نزولی این است که RSI نتواند از سطح 60 عبور کند و دوباره به زیر 30 برگردد.

علت اصلی رفتار متفاوت RSI در بازارهای رونددار این است که خود اندیکاتور بر اساس قدرت نسبی حرکت قیمت عمل می‌کند. وقتی روند قوی است؛ میانگین سودها بسیار بزرگ‌تر از میانگین ضررها شده و همین باعث می‌شود RSI در نواحی بالا یا پایین «قفل شود»!

به همین دلیل است که تحلیلگران حرفه‌ای همیشه قبل از تفسیر RSI، ابتدا نوع بازار را تشخیص می‌دهند.

استراتژی‌های عملی با RSI

RSI زمانی ارزش واقعی خود را نشان می‌دهد که در کنار ساختار قیمت و ابزارهای مکمل استفاده شود. زمانی که با ساختار قیمت یا ابزارهای مکمل ترکیب می‌شود؛ می‌تواند به سیگنال‌های دقیق‌تری منجر شود. معامله‌گران حرفه‌ای معمولاً از RSI برای تأیید قدرت روند، تشخیص اصلاح‌های احتمالی و فیلتر کردن نقاط ورود یا خروج استفاده می‌کنند.

اشتباهات رایج معامله‌گران با RSI

1. تفسیر اشتباه اشباع خرید و فروش: در روندهای قوی، RSI می‌تواند مدت‌ها بالای ۷۰ یا زیر ۳۰ بماند بدون اینکه قیمت برگشت کند.
2. استفاده از RSI بدون توجه به روند بازار: RSI در بازارهای رونددار و بازارهای رنج رفتار کاملاً متفاوتی دارد.
3. اعتماد بیش از حد به واگرایی‌ها: هر واگرایی به معنای نقطه بازگشت نیست. در روندهای قوی ممکن است چندین واگرایی شکل بگیرد و بازار همچنان در همان جهت ادامه دهد.
4. استفاده از تنظیمات اشتباه RSI: عده‌ای بدون توجه به سبک معاملاتی، تایم‌فریم و ماهیت بازار، تنظیمات نامناسب مانند ۷ دوره یا ۲۸ دوره را استفاده می‌کنند.
5. استفاده از RSI به‌عنوان تنها ابزار تصمیم‌گیری
6. نادیده‌گرفتن تایم‌فریم‌های بالاتر

جمع‌بندی، RSI ابزاری ارزشمند اما مشروط

اندیکاتور RSI بدون شک یکی از ابزارهای مهم تحلیل تکنیکال است؛ اما کارایی آن زمانی واقعی می‌شود که همراه با تشخیص روند، پرایس‌اکشن و ابزارهای تکمیلی استفاده شود. همچنین فهمیدیم RSI در بازارهای رونددار یک رفتار قفل‌شده دارد و در بازارهای رنج نوسانی‌تر می‌شود. بنابراین معامله‌گر قبل از هر تفسیر، باید بداند بازار در چه ساختاری قرار دارد. به همین دلیل حرفه‌ای‌ها از RSI به‌عنوان «ابزار تأیید» استفاده می‌کنند نه «سیستم اصلی تصمیم‌گیری». وقتی این اندیکاتور کنار سطوح حمایت و مقاومت، میانگین‌های متحرک و تایم‌فریم‌های بالاتر قرار می‌گیرد؛ خطاها کاهش پیدا می‌کند و کیفیت تحلیل به‌طور محسوسی افزایش می‌یابد. در نهایت، اگر می‌خواهید کاربرد واقعی RSI را در بازار تجربه کنید؛ بهترین مسیر این است که رفتار قیمت و مومنتوم را در کنار تحلیل‌های روزانه دنبال کنید. جایی که سیگنال‌های معتبر می‌توانند درک شما از شرایط بازار را دقیق‌تر و تصمیم‌گیری‌تان را واقع‌بینانه‌تر کنند.